Kinoa Yetiştiriciliği – Kinoa Tarımı
( Chenopodium quinoa Willd. )
Kinoa tohumu özellikle çölyak hastaları tarafından kullanılma potansiyeli bulunan bir bitki olarak ön plana çıkmaktadır. Kinoa kazayağıgiller veya ıspanakgiller familyasının bir üyesi olup çift çenekli ve tek yıllık bir bitkidir. Kinoa bitkisinin en göze çarpan özelliği tohumlarının gluten içermemesidir. Kinoa tohumlarının gluten içermemesinden dolayı özellikle de çölyak (Celiac) hastaları için önemli bir besin kaynağı konumundadır.
Kinoa aslında Güney Amerika kıtasının bir bitkisidir. And dağlarının bitkisi olarak bilinmektedir. Yüksek rakımlara adapte olmuş bir bitki olup vejetatif aksamının gelişmesi için serin iklim şartlarına ihtiyaç duymaktadır. 4000 metre yüksekliğe kadar adapte olmuş bir bitkidir. Halen Peru, Ekvator, Şili ve Bolivya gibi ülkelerde geniş alanlarda üretilmekte ve Avrupa ülkeleri ile ABD’ye ihraç edilmektedir. Kinoa kuraklığa dayanıklı bir bitki olsa da sulu koşullarda verim ve kalite artmaktadır. Soğuğa dayanımı düşüktür. Ayrıca tohumları mineral, vitamin, yağ ve antioksidanlar yönünden zengindir.
Kinoa bitkisinin gelişme süresi çeşitlere göre değişmekle birlikte 90 – 120 gün arasında değişmektedir. Kazık kök sistemine sahip bir bitkidir. Tek yıllık bir bitki olup, son yıllarda insan ve hayvan beslenmesinde üzerinde yoğun çalışmalar yapılan bir bitkidir. Ülkemizde ise yeni yeni duyulmaya başlayan bir bitkidir. Kinoa en iyi gelişimini kumlu-tınlı topraklarda gerçekleştirmektedir. Tuzluluğa orta derecede dayanıklı olup, toprak pH isteği ise 6 – 8.5 arasında değişim göstermektedir.
Ülkemizde 2010 yılında Çukurova koşullarında yapılan bir çalışmada kinoa tohumları sıra arası 50 cm. olacak şekilde 10 Nisan’da ekilmiş ve 8 Temmuz’da ise hasat edilmiştir. Yapılan araştırmada kinoa bitkisinin boyu 116 – 130 cm, tane veriminin 169 – 212 kg/da ve bin tane ağırlığının 2.1 – 2.6 gr. olarak belirlenmiştir.
Ege bölgesi koşullarında yapılan bir diğer çalışmada ise “ Q-52 ” isimli kinoa (Chenopodium quinoa Willd.) çeşidi kullanılmıştır. Sıra arası 70 cm. olacak şekilde yapılan ekim çalışmalarında dekara 2 kg. kinoa tohumu kullanılmıştır ve tohumlar 1 cm. derinliğe düşecek şekilde ekimler yapılmıştır. Yapılan bu çalışmada kinoa tane verimi 175 ile 200 kg/dekar aralığında tespit edilmiştir. Yapılan çalışmada kinoa tanelerinin ortalama hektolitre ağırlığının 64.6 kg olarak tespit edilmiştir. İzmir koşullarında kinoa için en uygun ekim zamanı ise 1 – 15 Nisan tarihleri olarak belirlenmiştir.
Kinoa Gübreleme
Ekimden önce dekara 5 kg (N) azot, 6 kg (P2O5) fosfor ve 6 kg (K2O) potasyum verilmiştir. Bitkilerin çıkışından 35 gün sonra da ikinci (N) azot dozu ( 3 kg/da, amonyum nitrat formunda ) uygulanmıştır.
Kinoa bitkisi makineli tarıma uygun bir bitkidir. Mibzerle ekimi yapılabilir. Hasat işlemi ise biçerdöver ile yapılabilir. Ekim zamanında toprak sıcaklığının 7 – 11 °C’de olması yeterlidir. Toprakta yeterli nem mevcut ise çıkışlar 5-7 gün içerisinde tamamlanır. Generatif döneme geçip çiçeklenebilmesi için (vernalizasyon) soğuklama ihtiyacını karşılaması gerekmektedir. Ekim işleminde tohumların 1-1,5 cm derinliğe düşmesi yeterlidir. 1000 dane ağırlığı çeşitlere göre değişmekle birlikte 2 gr. ile 5 gr. arasında değişmektedir. Ekim işleminde sıra aralığı en az 35 cm olmalıdır. Genel olarak ise 50 – 75 cm sıra aralığı önerilmektedir.
Kinoa bitkisi kurağa dayanıklı olup, yetişme periyotunda 350-400 mm. kadar suya ihtiyaç duymaktadır. Nisan ayı sonu ve mayıs ayı başında ekilmesi durumunda haziran ortasına kadar sulamaya ihtiyaç duymaz. Bitkiler 2-3 yapraklı döneme kadar sulanmamalıdır. Sulama işlemi yağışların yetersiz olduğu temmuz ve ağustos aylarında yapılmalıdır. Genellikle kendine tozlaşır, yabancı tozlaşma oranı %10-15’tir. Çimlenen kinoa bitkisi ilk iki hafta boyunca yavaş bir büyüme gerçekleştirir. Bu dönemde yabancı otlara karşı oldukça hassas olup yabancı otlar ile rekabet edemez.
Şimdi kinoa nasıl hasat edilir sorusunun cevabına hep birlikte bakalım. Kinoa bitkisi kuruyup soluk sarı veya kırmızımsı renge döndüğü ve yapraklar döküldüğü zaman hasat vakti gelmiş demektir. Hasat işlemi biçerdöverler yardımıyla yapılabilir. Kinoanın tohum verimi 100-350 kg/da arasında ot verimi ise 400-1000 kg/da arasında değişmektedir. Kinoa genellikle tohumu için yetiştirilen bir bitki olmakla beraber otu için de yetiştirilebilir.
Kinoa tohumunda % 5 yağ, % 60 karbonhidrat ve % 4 lif bulunmaktadır. Protein oranı çeşitler arasında önemli farklılıklar göstermekle birlikte % 20’ye kadar çıkabilmektedir. Tohumları yağ oranı yönünden yağ bitkileri ile kıyaslandığında fakir, fakat tahılların yağ oranından zengindir. Protein, kalsiyum, demir gibi mineraller ile E ve B vitaminlerince zengin olup beslenme için iyi bir kaynaktır. Kinoa tohumlarının tahıl ve bakliyatlar gibi insan yiyeceği olarak kullanımı ve ticareti her geçen gün artmaktadır. Küresel iklim değişikliği ve kuraklık gibi sebeplerden dolayı pirinç üretiminin azalması ve maliyetlerin artması kinoa gibi alternatif ürünlere yönelimi artırmaktadır.
Kinoa Yetiştiriciliği - Kinoa Tarımı |