Konuyu sonuna doğru okurken anladım ki büyük bir karmaşa var şu ''zavallı'' Gilaburu ile ilgili akıllarda...
Biraz bilgiden zarar gelmez diyerek aşağıdakilerini yazmaya karar verdim. Belki birilerinin işine yarar diye...
Viburnum opulus = Adi Gilaburu (birçok Avrupa dilinde 'Kızıl Gilaburu' olarak da geçer)
Neredeyse bütün Avrupa ülkelerinde, Kafkasya Bölgesinde, Doğu/Batı Sibirya, Kuzey Kazakistan'da doğal olarak yetişir (
haritadaki yeşile boyanmış bölgeler). Haritada da görüldüğü üzere, Türkiye'de 5-6 bölgede yetişir.
Adi Gilaburu, genelde yaprak döken bir çalı, daha seyrek ağaççık şeklinde olur. 1,5-4 metre arası boylanabilir. 50 yaş ve üzeri kadar yaşar.
Çiçekleri bir yaşındaki dalların en ucunda açar (bazı ortancalar gibi). Avrupa'da çiçeklenme zamanı genelde mayısın sonu - haziranın başı, çiçeklenme 10-14 (15-25, hava şartlarına bağlı) gün devam eder.
Meyveleri mercanımsı/kırmızı renkte, yuvarlak ya da oval şekilli 0,8-1 cm çapında tanelerdir. Çekirdeği yassı, neredeyse yuvarlak, 0,7-0,9 cm çapındadır (alttaki resimde).
Meyveleri suludur, ama tadı genelde buruk, kekremsidir.
Kar düştükten sonra toplandığında ise burukluk genelde yok olur, meyve daha tatlı olur.
Güneş ışığını sever, ama hafif gölgeye de dayanabilir, fakat gölgede genelde meyve vermez. Toprağı geçirgen ve nemli olmalı. Sıcağa ve soğuğa dayanıklıdır.
Çekirdekten yetiştirilebildiği gibi (1,5 yıla kadar sıcak/soğuk katlama yöntemi, bu şekilde elde edilen bitkinin meyve vermesi için en az 5 yaşına gelmesi gerekir), çelik ve dal daldırma yöntemiyle kolayca çoğaltılabilir.
Geleneksel tıpta Adi Gilaburunun
tam olgunluğa ulaşmış ve daha sonra gölgede, havadar yerlerde kurutulmuş meyvesi (
Fructus Viburni) ve
ilkbaharda, tomurcuklar şişmeden önce toplanmış kabuğu (
Cortex Viburni) kullanılır.
Avrupa'da Gilaburu meyvelerinden şarap, marmelata, sirke,
vb. yapılır.
Adi Gilaburunun bir cinsi olan
Viburnum opulus f. roseum L./
Viburnum opulus f. sterilis, yani bildiğimiz
Kartopu ise 19. yy.'da Fransa'da ünlü botanikçi Victor Lemoine tarafından üretilmiş iri çiçekli, meyve vermeyen, -25/-30 dereceye kadar dayanabilen bir çalıdır.