[montivipera]

Merhabalar,

Forumda zehirli yılan ısırmalarıyla alakalı bilgi alış-verişi olmuş. Bu konuda özellikle A_NOMAD tarafından yazılanlara katıldığımı belirtmeliyim.

Türkiye'deki zehirli yılan dediğimizde akla engerekler geliyor. Şu anda Türkiye'de bazıları endemik olan 13 engerek türü var. Yeni tanımlanan bir türü de [Vipera (Pelias) olguni] sayacak olursak bu sayı 14 ediyor. Ayrıca Türkiye'de sadece Şanlıurfa-Kilis'ten tespit edilen bir Kobra türü var. Tür listesi için bu konu altında paylaştığım ilk yazıya bakabilirsiniz.

Ancak söyleyebilirim ki, çeşitli nedenlerden dolayı bu türlerin birçoğu ile doğada karşılaşma ihtimali düşük. Türkiye'de en fazla ısırılma vakası üreten engerekler Osmanlı Engereği/Şeritli Engerek (Montivipera xanthina), Burunlu Engerek/Boynuzlu Engerek (Vipera ammodytes) ve Koca Engerek (Macrovipera lebetina)'dır. Genel olarak Osmanlı Engereği Ege Bölgesinde ve İç Anadoluda, Burunlu Engerek Marmara, Karadeniz ve İç Anadolu'da, Koca Engerek ise Kuzeydoğu, Doğu ve Güneydoğu'da yayılış göstermektedir. Bunun dışında kalan birkaç tür daha bölgesel olarak vakalara neden oluyor ancak bu üç türün yayılışı diğer türlere göre çok daha geniş olduğundan ve popülasyonları da genelde sayıca çok birey içerdiğinden karşılaşma ihtimali de daha fazla oluyor. Bu karşılaşmalar özellikle Nisan ortasından itibaren Mayıs sonuna kadar olur. Normalde engerekler gececil hayvanlardır ancak bu aylarda hem üreme dönemleri olduğundan hem de kış uykusu sonrası besin ihtiyacından dolayı gündüz görmek de mümkün olabilir.

Bu adı geçen üç türün de zehrinin etkili olduğunu söyleyebilirim. Tropik bölgelerdeki bazı nörotoksik zehre sahip olan yılanlar gibi 10 dk içinde felç yapıp 30 dk içinde de öldürebilir diyemesem de, özellikle zamanında tedavi sağlanmazsa ölümlere yol açabilir. Bunun yanında, eğer ısırılan kişinin yaşı küçükse, ısırılan yer atardamarlara çok yakın bir bölgeyse, ısırılan kişinin immün sistemi (genetik yapısı) yılan zehri proteinlerine karşı diğer insanlara göre daha hassas ise çok daha kısa sürede (örneğin 4-5 saat) ölüm gerçekleşme ihtimali de var. Bunun yanında, ölüme neden olmasa da doku hasarı ve kangrene neden olarak kol ve bacak kaybetme vakaları çok fazla oluyor. Bu yazdığım 3 tür arasında bazı açılardan özellikle Koca Engerek zehrinin diğerlerinden çok daha etkili olduğunu söyleyebilirim (yaptığım bilimsel çalışma-deney sonuçlarına dayanarak). Engereklerin dışında, şimdiye kadar Türkiye'de sadece Urfa-Kilis bölgesinden tespit edilen Kobra (Walterinnesia morgani)'nın zehri ise nörotoksiktir ve etkilidir. Ancak tür gece aktiftir ve gündüz karşılaşılması çok çok düşük bir ihtimaldir. Biz de şimdiye kadar sadece gece rastlayabildik türe.

Sonuç olarak, Türkiye'de yılan, akrep, arı ısırma/sokma vakaları birincil sağlık problemi olarak ele alınmadığından önlemler ve bilgilendirmeler de ikinci plana atılıyor. Ancak şöyle de bir gerçek var ki, vakaların belki yaklaşık yarısı hastane kayıtlarına geçmiyor. Bu nedenle dikkate alınması gereken bir sağlık problemi olduğunu ve özellikle Acil hekimlerinin konu hakkında detaylı bilgiye sahip olması gerektiğini düşünüyorum, ki bu yönde bazı çalışmalarım olacak gelecekte.

Sevgi ve selamlarımla,

Naşit İĞCİ
Ankara Üniversitesi Biyoteknoloji Enstitüsü