Domatesten tohum alıp saklamanın muhtelif metodları var. Bunların içinde tohumunu almadan domatesi bir bütün olarak saklamak pek rastladığım bir metod değil. Pratik uygulanabilirliği de tartışılır. Sebze dolabının aylarca tıka basa domates ile dolu olmasını gerektirir ki, suyu akmış, ezilmiş domatesler +4 derecede olması durumunda dahi aylar süren saklama süresi içinde kendi sıvısında fermente olur ve bu fermentasyonun süresi çok uzun olacağı için çekirdeklerin çimlenme özelliklerini yitirmesi de kuvvetle muhtemel (bkz. 1)
Olgunlaşmış domateslerden çekirdekleri çıkartıp gölgede kuruttuktan sonra nemsiz, havasız ve ışıksız, oda sıcaklığı veya daha serin bir ortamda saklanması en çok uygulanan ve en başarılı yöntemdir.
Olgun domateslerde çekirdekler bir jel tabaka ile kaplıdır. Bu tabaka çimlenme engelleyici (growth inhibitor) özelliğe sahiptir. Çekirdekler çıkarıldıktan sonra çekirdekleri çevreleyen bu jel tabaka muhtelif şekillerde çıkartılır.
Bir yöntem, akan su altında süzgeç içinde sürtünme suretiyle tabakanın çıkarılması. Bu yöntem ustaca yapılmaz ise tohumlara zarar verebilir. Bir diğer yöntem de 1-2 gün boyunca çekirdekleri domatesin suyunda fermente etmek. Böyle yapıldığında jel tabaka dekompoze olarak parçalanır ve çekirdekler temiz bir şekilde ortaya çıkar ve bu şekilde kurutulup, yine nemsiz, havasız, karanlık ve serin bir ortamda markalanıp saklanır.
Tomates tohumlarının fermente edilerek çıkarılması oldukça eski bir yöntem. Pek çok kaynakta nasıl yapılacağı anlatılır (2,3). Bu yöntemin sonuçları ve etkileriyle ilgili bir çok bilimsel çalışma ve bunlara ait makaleler de mevcut(1,4). Bazı önemli kitaplara girmiş (5).
Buralarda da görüldüğü gibi, ticari olan veya olmayan domates tohumu elde edilmesinde fermentasyon en çok kullanılan yöntem. En fazla 3 günlük (tercihan 2 gün) fermentasyonun temiz tohumlar elde edilmesi, zayıf ve güçlü tohumların ayırd edilebilmesi, tohumların bazı patojenlerden ari hale getirilmesinde pratik ve emniyetli bir yöntem.
Ben kurutmaya almadan önce ayrıca 20 dakika sirkeli suda bekletiyorum. Bu da tohumdan taşınan bazı yanıklık hastalığı patojenlerine karşı fazladan koruma sağlıyor.
(1)
The effect of seed extraction methods on seed quality of two cultivar's tomato (Solanum lycopersicum L.)
(2) Saving Tomato Seeds - University of California -Agriculture & Natural Resources Cooperative ExtensionSanta Clara County
(3) Saving tomato seeds using fermentation - Daves Garden
(4) Assessing the Effects of Fermentation Time on Tomato -Clarion University of Pennsylvania
(5)
G.N.Agrios, Plant Pathology, 5.Basım, sayfa.297
"
An example of fermentation treatment is tomato seed freed from Xanthomonas campestris pv. vesicatoria, the cause of bacterial spot of tomato."