Bu uygulama kendi arazi koşullarımızda doğru olup örnek olması ve fikir edinilmesi açısından yayınlanmıştır. İlke doğru olsa da uygulama aşamasında farklı bir arazide doğru sonuçlar vermeyebilir.
Seki Teraslar
Seki teraslar işlenmesine ihtiyaç duyulan %12 ile %58 arasında eğime sahip yamaçlarda eğim boyunca birbirini takip eden bir seri basamaklar haline kurulurlar.
Seki teraslar yapı itibarıyla bir bütün olarak görülmeli hattâ her arazide farklı bir karakter sergileyebilecek nitelikte bir sistem olduğu unutulmamalıdır.
Seki teraslar, toprak yapısı, eğim, yağış miktarı ve terasların kullanım amacı doğrultusunda bir takım kurala göre oluşturulurlar. Teras genişliği, şev bölgesi açısı, set yüksekliği, toprak ve zemin yapısı, mikroklima etkileri, yöney ve kullanım şekli gibi özellik ve durumlar seki teras sisteminin yapısını etkileyebilecek başlıca özelliklerdir.
Daha detaylı bilgi için
Drive sayfamızdaki belgelere bakabilir, uygulama videolarını
YouTube kanalından izleyebilirsiniz.
Seki Teras Uygulamamızda Olası Riskler, Bilinen Hatalar
Kurttutan'daki bu arazinin dalgalı ve birden çok eğime (%0-%50 arası) sahip yapısı, seki terasların oluşturulması sırasında yapılacak hataların, silsile yolu ile diğer teraslarda görülmesine neden olabilirdi. Farkına varsak dahi, düzeltmenin zaman alması, maliyetlerimizin yükselmesi, hepsi bir yana iş akış ve plânımızın bozulması olası riskler dâhilindeydi.
Diğer yandan seki terasların genişliği ve uzunluğunda yapılacak hataların yanı sıra teras içinde ve teras boyundaki eğimlerin hatalı olması, erozyona davetiye çıkartabilir, yüksek maliyetli bu yatırımın kârlılığını düşürebilir, tarımsal kazancın bir ömür boyu düşük kalmasına ve yatırımın korunamamasına sebep olabilirdi.
Rastladığımız seki teras örneklerinin üzücü hâlleri ise, göz kararı bir ölçü ile yapılan işlerin sonucunu ortaya koymaktaydı. Bir önceki terasın şev izine uyarak açılan teraslar, teras sonu için uzakta bir nokta hedeflenerek açılan teraslar, hiçbir teknik çalışma yapmadan iş makinesi operatörünün insaf ve deneyimine bırakılarak açılan teraslar bunlardan bazılarıdır…
Tüm bunların yanı sıra arazinin x, y, z eksenlerinde aynı anda 3 farklı eğime sahip olması, yapılacak uygulamaların, mutlaka teknik bilgi ile titiz bir şekilde yapılması gerekliliğine işaret ediyordu.
Plânlama ve Hedefler
Seki teraslarımızı plânlarken araziyi, işlemekte olan mekanik bir sistem olarak ele aldık ve şunları hedefledik;
- Toprak işlemesi, gübreleme, ilaçlama, sulama, hasat gibi tüm kültürel ve mekanik eylemler takılmadan, sorunsuz ve teras sonlarında yolsuz kalınmadan, her terasta eşit emek ve maliyetle yapılabilmelidir,
- Teras başları ve sonları açık ve kullanılabilir olmalıdır,
- Makineli tarım yapacağımız için, traktör bir sonraki terasa inmek için geri geri çıkarak bir sonraki terasa girmek zorunda kalmamalıdır,
- Teras başları ve sonlarındaki dönüş alanları, kullanılacak traktör ve bağlı donanımlarının bir arada kullanıldığı zamanlardaki teknik gereksinimlerini 12 ay boyunca karşılayabilecek nitelikte yapılandırılmalıdır,
- Teras, şev ve setler, işlenebilecek alan kaybını en aza indirecek nitelikte, erozyona dayanıklı ve kontrol edilebilir biçimde ve ara tarıma imkân verecek şekilde ölçülendirilmelidir.
Maliyetlerimizi de artırabilecek, hâttâ diri örtü açılması sırasında oluşabilecek üst toprak kayıpları ile teraslama sırasında işlenebilen toprak derinliğini doğrudan etkileyecek olan konuları şöyle not ettik;
- Yağış ve mevsim koşulları göz önüne alınarak iş başlama tarihi belirlenmeli,
- Toprağın ağır olmamasına dikkat etmeli, yoğun yağış ardından asla çalışılmamalı,
- Yağış mevsimine girmeden iş bitirilmelidir.
Hazırlık
Tüm uygulamaları başından sonuna kadar takip ve kontrol edebilmek ve barınma amacıyla prefabrik bir konut yaptık.
Arazide diri örtü temizliği ve teras uygulamasının yanı sıra genel tesviye işlerinin ortalama süresini bir haftası diri örtü temizliği olmak üzere toplam üç hafta olarak hesapladık ve iş makinesi arayışına girdik. İş makinesi kiralama yöntemi ve makine seçimi, toplam iş maliyetini ve yapılan işin kalitesini doğrudan etkileyebilecek konulardır. Bu da bizi kritik kararlar almaya itti.
Ürettiği güç olarak en az CAT D7 (22 ton) ve emsali veya benzer maliyette ancak daha üstün güçte iş makineleri uygun seçeneklerdi. Ancak biz de tercihimizi Komatsu D85A (35 ton) olarak yaptık. İş üç hafta olsa da yakıtını da karşılamak üzere aylık kiralama yöntemini tercih ettik. Tüm iş süresi içinde bu kararımızın ne kadar yerinde olduğuna defalarca şahit olduk.
Seki Teras Uygulaması Öncesinde Diri Örtü Temizliği
Sık bir diri örtü, arazi üzerinde sisli bir perde gibidir. Arazi yapısının bütününü kavramamıza engel olur. Bu nedenle diri örtü kalktıktan sonra yapılacak çalışmalarla ilgili plân ve hesaplamalarda hep bir düzeltme payı bırakmaya çalıştık.
Diri örtü tarağıyla yapılan bu uygulamada arazi üzerinde bulunan bitkilerin üst aksamlarının tamamı ile köklerinin büyük bir çoğunluğu araziden uzaklaştırıldı. Kalan kökler de terasların açılması sırasında çıktılar.
Temizlik sırasında arazideki büyük taş ve kayalar da araziden uzaklaştırıldı. Bunların bir kısmı dolgu malzemesi olarak, bir kısmı da arazinin çevresindeki derelerin ıslahında kullanıldı.
Seki Teras Uygulaması
Seki teras uygulamasının başlı başına bir mühendislik uygulaması olduğunu en başından belirtmekte fayda var. Hâttâ birkaç disiplini içeren bir uygulamadır. Ziraat mühendisleri ile harita mühendislerinin birlikte çalışması sorunsuz bir iş için kaçınılmazdır. Uygulama için gerekli hesaplamaların yapılması ve bunun edinilmesi ile uygulama ve iki farklı konu olarak ele alınır ise daha düşük maliyetlerle arazide uygulanabilir.
İş makinesinin üzerinde çalışacağı teras hattının doğru ve terazisinde (aynı kotta) olması için öncelikle yapılacak iş şev kazıklarının çakılmasıdır. Şev kazıkları operatörün görebileceği bir yapıda, renkli şerit bant bağlanmış ya da boyalı olmalı, toprağa çakıldıktan sonra en az 50cm uzunlukta kalmalıdır.
Küçük araziler için hortum terazi kullanılabilse de uygulama hızı açısından çok da verimli olduğu söylenemez. Ayrıca sıcaklık 2 °C derecenin altına düştüğünde içindeki suyun donması an meselesidir. Koşullar hortum teraziyi gerektiriyorsa, bu durumda antifirizli su ya da doğrudan antifiriz kullanılabilir.
Şev kazıklarının aynı kotta çakılabilmesi için gereken alet aslında nivodur *. Biz de nivo kullandık. Nivo ile seri ölçüm için 3 kişiden oluşan işaretçi bir ekip kurduk. Ekibin çalışma şekli, bir kişinin nivo ile ölçüm yapması, bir kişinin cetvel ile ilerleyerek bildirilen noktada durması, bir kişinin de ölçüm yapanın talimatına göre cetvelin tutulduğu son noktaya kazığı çakması şeklinde özetlenebilir.
Arazinin yapısına göre kimi zaman 5 mt. kimi zaman da 20-25 mt. ara ile şev kazıklarını çaktıktan sonra, iş makinesi bu terası açmaya başladı. Bir kişi bir üstteki teras üzerinde makine ile birlikte yürüyerek zamanı geldiğinde -makinenin önüne düşmemesi için- şev kazığını çıkartarak topladı. Dozer teras yapımını bitirdiğinde, yani terasın sonuna geldiğinde olduğu yerde döndü ve arkadaki üçlü riperini toprağa saplayarak terası yaklaşık 60-80cm derinliğinde sürmeye başladı. Sürümü bitirdiğinde yeni yaptığı bu terasın başına dönmüş olacaktı.
İşte tam bu anda işaretçi ekip terasın bu son noktasından başlayarak yeni terasın şev kazıklarını yukarıda açıklandığı gibi çakmaya başladı. Böylece dozer, riperleme işlemi bitiminde yeni teras hattının nereden başlayacağını öğrenmek için kontak kapatıp beklemek zorunda kalmadı...
Arazinin eğimi, toprak ve zemin yapısı gibi unsurlar, şev kazıklarının çakılacağı, başka bir deyişle yeni terasın dip noktasını belirlemek için göz önünde bulundurulan çok önemli unsurlardır. Şev dibine çok yakın çakılan kazıklar, şevi ve ardından terası bozabileceği hâttâ yıkabileceği gibi nedensiz yere şevden çok açık mesafe ile çakılan kazıklar alan kaybına yol açacaktır. Bu mesafenin tayini bilgi ve dikkat isteyen çok hayatî bir konudur.
(*) Nivo: Hassas bir şekilde yatay hale getirilebilen üç ayaklı sehpa üzerine oturtulmuş, dürbünle donatılmış topografik ölçme aleti. İki nokta arasındaki yükseklik farkını ölçmeye veya araziden kesit çıkarmaya, düz arazide yüzey nivelmanı yapılarak harita almaya da yarar.