Peygamber çiçeğine 138 yıl sonra yeniden rastlandı
Dünyada yalnızca Şanlıurfa’da yetişen peygamber çiçeğine, Harran Üniversitesi (HÜ) öğretim üyelerinin yaptığı araştırma sayesinde 138 yıl sonra yeniden rastlandı.
Peygamberler diyarı Şanlıurfa’ya özgü çiçeğe, Tektek Dağları’nda yapılan iki aylık çalışma sonucunda ulaşıldı.
HÜ Fen Edebiyat Fakültesi Botanik Bölümü Öğretim Üyesi Yard. Doç. Dr. Hasan Akan’ın verdiği bilgilere göre bitkinin keşfinde, İstanbul Üniversitesi Botanik Anabilim Dalı hocalarından Prof. Dr. Tuna Ekim’in teşvikleri etkili olmuş. Ekim, Temmuz 2005’te Viyana’da sunduğu ‘Türkiye’nin endemikleri’ konulu bildirinin ardından Akan’dan peygamber çiçeğinin yayılış alanı olan Şanlıurfa’nın Tektek Dağları’nda araştırma yapmasını rica etmiş. Bunun üzerine Akan, Tektek Dağları’nda kilometrelerce alanda bu nadir çiçeğe rastlamak için gözlem yapmış. İki ay sonra bitkiyi bulmayı başarmış. Yaklaşık 100 ile 150 peygamber çiçeği gördüğünü kaydeden Akan, çiçeğin yeniden keşfedilip toplanmasının botanik dünyası için çok önemli bir gelişme olduğunu belirtiyor. Fakat çiçeğin yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğuna dikkat çeken Akan, “1867 yılından bu yana ikinci kez toplanamadığından ex-bitki olarak anılıyor. Daha doğrusu bilimsel terimle DD (data deficient-veri yetersiz) tehlike kategorisinde yer alıyor. Bitki en kısa zamanda koruma altına alınmazsa, yalnızca fotoğraflarda yaşayacak.” diye konuşuyor. Akan, çiçeğin doğal alanında yayılış ve yoğunluğunun yetersiz olduğunu anlatarak, şunları söylüyor: “Tektek Dağları’nda Köy Hizmetleri Araştırma Enstitüsü’nün yürüttüğü proje kapsamında yabani fıstıkları aşılayan işçiler, peygamber çiçeğini bilinçsizce eziyor. Oysa az bir finansmanla ve araştırma merkezlerinin desteğiyle bitkiyi toplayabiliriz. Yeni tohumlarla bu değerli çiçeği bölgede yaşatabilir, hatta adına festivaller bile düzenleyebiliriz.”
Peygamber çiçeği ilkbaharda açıyor
Şanlıurfa’ya özgü (endemik) peygamber çiçeği, nisan-mayıs aylarında açıyor. Bozkır ve taşlık alanlarda yayılış gösteriyor. İlk kez 138 yıl önce Şanlıurfa’da Alman botanikçi Heinrch Karl Haussknecht tarafından keşfedilen çiçek, papatyagiller (toplu çiçekgiller) familyasına ait. Yaklaşık 190 civarında türü bulunan bitkinin gen merkezi Türkiye.
Şairlere esin kaynağı oldu
Birçok şair ve yazara esin kaynağı olan ‘peygamber çiçeği’ Sezai Karakoç’un Monna Rosa adlı şiir kitabında da geçer. Sezai Karakoç’un 1950’lerde yazdığı, fotokopileri elden elde, kuşaktan kuşağa dolaşan ‘Monna Rosa’ 2 binli yıllarda yayımlanmıştı. Peygamber çiçeği, kitabın ‘Ve Monna Rosa ‘başlığıyla verilen ilk kısmında yer alır:
Ve Monna Rosa
Peygamber çiçeğinin aydınlığında ara
Sana doğru uzanan çaresiz ellerimi.
Sırrımı söylüyorum vefakar balıklara:
Yalnız onlar tutacak bu dünyada yerimi.
Koyverip telli pullu saçlarımı rüzgara,
Bir çocuğun ardına düşen heykellerimi
Peygamber çiçeğinin aydınlığında ara...
10.11.2005
Mehmet Dener
Şanlıurfa
http://www.zaman.com.tr/?bl=haberler...1110&hn=227682