Pinus L.

Sarıçam

Pinus sylvestris L.

Scots Pine

Değil

Pinus sylvestris L. ssp. sylvestris

Pinus sylvestris L. ssp. hamata ( Steven ) Fomin.

Pinus sylvestris L. ssp. lapponica Fries

Pinus sylvestris L. ssp. sibirica Ledep.

Pinus sylvestris L. ssp. kulundensis Sukaczew

Sarıçam, genç yaşlarda uca doğru kısalan dallar oluşturarak gittikçe daralan bir tepe geliştirir. Belirli yaştan sonra ( çoğunlukla 100 – 120 yıl ), tepe ucu da genişleyerek sıklaşır ve artık genişleme yeteneğini yitirir.

Sarıçam, Ladin ve Göknar kadar düz ve dolgun gövdeler yapmayan bir tür olarak tanınırsa da gerek İskandinav ülkelerinde, gerekse Türkiye'de düz, dolgun, budaksız, uzun ve kaliteli gövdeler oluşturur.

Yetişme ortamlarına göre 20-40 metre boy, 70-80 cm. çap ve çoğunlukla 100 – 120 yıl idare müddeti vardır.

İğne yaprakların boyları yetişme yerlerine göre 3-8 cm. kısa sürgünlerde ikişer adet, sert, mavimsi yeşil renkte, uçları sivri, batıcı ve ince dişlidir. Ortalarından hemen dikkat çekecek biçimde kıvrıktır. Reçine kanalları marjinaldir.

Kabuk genç bireylerde ve yaşlı ağaçların üst kesimlerinde tilki sarısı, kirli sarımsı kırmızı ya da kırmızımsı kahverengi bir renktedir. Sarıçamda budaklar çok küçüktür, bu nedenle gövde odunları yüksek kalitededir.

Genç sürgünler önceleri yeşilimsi sarı, sonraları grimsi sarı ve çıplaktır.

Mat koyu sarı renkli olan kozalaklar saplıdır. 3-6 cm. uzunluğunda, dip tarafı çarpık, rengi ise boz mat ya da koyu sarıdır.

Derin topraklarda Sarıçam, tipik kazık kök oluşturur. Toprak besin maddelerince yoksullaştıkça, köklenme alanı o oranda genişler. Aslında kazık köklü olan Sarıçam, sığ topraklarda ve turbalıklarda sığ kök yapmak zorunda kalır.

Doğal Sarıçam meşcereleri, yüksek boylar yaparak çok sık ve sıkışık büyürler. Bu nedenle zamanında bakım işlemi uygulanmamış genç ve orta yaşlı meşcerelerde kar kırması, kar devirmesi, hatta fırtına büyük zararlar yapar. Yaşlı meşcerelerde fırtına devirmesi, ancak Sarıçam'ın kazık kök sistemi geliştirmediği sığ topraklarda söz konusu olur. Donlara ve kuraklığa karşı, çok dayanıklı bir ağaç türüdür.

Sarıçam tipik bir ışık ağacıdır ve ışık isteği, yetişme ortamının yoksullaşması oranında artar.

Toprak istekleri bakımından kanaatkardır. Gevşek, derin, nemli kum toprakları bu türün isteklerine en çok uyar. Büyümesi yavaşlamakla birlikte, kuru kum ve çakıl topraklarında ve ıslak turbalıklarda bile gelişebilir. Değişken nemli topraklara, özellikle su taşmalarına karşı duyarlıdır.

Böcek ve mantar zararlıları çoktur. Böceklerden hortumlu böcekler, kabuk böcekleri Lasiocampa pini, Bupalus piniarius gibi. Mantarlardan ise Trametes pini öz odununda, Armilaria mellea köklerinde, Lophodermium pinastri iğne yapraklarında önemli ve öldürücü Zaralara neden olurlar.

Türkiye ve Dünya üzerindeki en güney sınırı, Kayseri-Pınarbaşı yöresinde 38º 34' kuzey enlemdedir. Ayancık'ta 41º 48' kuzey enlemde Türkiye'deki en güney sınırı bulunur. Doğuda Kağızman'da 43º 05' doğu boylamı ile batıda Bursa-Orhaneli'nde 28º 50' doğu boylamı arasında yayılmaktadır. En yoğun yayılışını, kuzey Anadolu'nun iç kesimlerinde yapar ve buradan Orta Anadolu'ya sarkar.

Sarıçam, Karadeniz kıyısında Of-Sürmene arasında Çamburnu'nda denize kadar iner. Buna karşılık, Sarıkamış'ta Ziyaret Tepesi'nde 2700 metreye çıkar. Sarıçam Türkiye'de ortalama olarak 1000 – 2500 metreler arasında en fazla ve toplu yayılışını yapar.

Ülkemizde bulunan sarıçam ormanlarının kapladığı alan 757.426 Hektardır. Saf yayılışla birlikte yer yer Göknar, Ladin, Karaçam, Kayın ve Meşe gibi türlerlede yayılabilir. Fakat yükseklere çıktıkça Sarıçam'ın soğuğa dayanıklılık özelliği ortaya çıkar ve saf yayılış gözlenir.

Sarıçam, Avrupa ve Asya'da tüm kuzey bölgeleri kaplayan, en büyük yayılışa sahip bir ağaç türüdür. Kuzey sınırı Norveç'te 70º kuzey enleme kadar çıkar, Japonya, Kola yarımadası, Kuzey Rusya ve Sibirya üzerinden Doğu Asya'ya Büyük Okyanus yakınlarına ve Doğu Çin Denizine kadar uzanır. Güney sınırı ise Doğu Asya'dan Ural Dağlarına ve aralıklı yayılışlarla Rusya'daki step kıyısına geçer ve ondan sonra Galiçya, Karpatlar, Yugoslavya, Bulgaristan ve Anadolu'daki yayılışları, çoğunlukla izole biçimde dağlık yerlerde bulunur. Atlas Okyanusu etkisi altında bulunan Batı Avrupa'da çok sınırlı yayılış gösterir, batıda İskoçya, güneyde İspanya dağlarında görülür.

Türkiye'de en değerli odun ürünü veren Sarıçam'lar Sinop Ayancık yöreleri ile Boyabat Göktepe ormanları, Eskişehir Çatacık ormanlarındaki uzun ve düzgün gövdeli, sivri tepeli sarıçamlardır.

Sarıçam idare müddeti olan 120 yılda en yüksek değere ulaşır.

Sarıçam odunu günümüzde kullanılan en değerli kerestedir. Parkeden, doğramaya, mobilyadan kaplamaya her alanda değerlendirilir.

Peyzaj açısından değerlendirilebilecek kültüvarları ise şunlardır;

Pinus sylvestris L. cv. “Argentea” Yaprakları güişi mavi yeşil

Pinus sylvestris L. cv. “Fastigiata” Sivri kavak görünümünde sütun şeklinde

Pinus sylvestris L. cv. “Nana” Bodur

Pinus sylvestris L. cv. “Pygmaea” Küremsi