Pinus L.

Kızılçam

Pinus brutia Ten..

Turkish Pine

Non endemic, non exotic

Alt türleri yok, Ülkemizde Varyeteleri var, onlarda;

Pinus brutia Ten.. var. pyramidalis Selik

Pinus brutia Ten.. var. agrophiotti Papaj.

Pinus brutia Ten.. var. densifolia Yalt.

Rüzgar etkisi altındaki yerlerde ve sığ topraklar üzerinde, gevşek kapalılık ve yayvan tepeler tipik görüntülerdir. Rüzgardan koruntulu ve elverişli toprak koşulları gösteren yerlerde ince dallı, dar tepeli bireylerden oluşmuş Kızılçam meşcereleri vardır. Kızılçam'lar gençlikte oldukça dar ve sivri tepeler geliştirdikleri halde, ileri yaşlarda ( yaklaşık 60 – 70 ), tepe sürgünündeki büyümenin azalması ve yan dalların gelişmesi sonucu düzgün biçimleri bozulur, kalın dallı yayvan bir tepe oluşur. Kızılçam, Türkiye'nin iğneli ağaç türleri içinde en hızlı büyüyenidir. Yılda 2 – 3, bazen de 4 sürgün ( yaz sürgünleri ) vererek 80 cm.'ye kadar boy artımı yapabilir.

Rüzgar etkisi altındaki yerlerle sığ topraklarda, gevşek kapalılık ve bunun sonucu fena gövde biçimi yapar. Rüzgardan koruntulu ve toprağı iyi olan yerlerde, kaliteli gövdeler oluşturur.

15-20 metre boylarında 50-70 cm. çapında, ülkemizde yetişen çam türleri arasında en hızlı gelişen ve 60-70 yaşında olgun çağa ulaşan bu türün ortalama ömrü 80-90 yıl civarındadır.

İğne yapraklar uzun, 10-16 ender olarak 20 cm., kalın, sert ve koyu yeşildir.

Kalın dallı gövdenin dış kısımları koyu kahve renginde, çok ileri yaşlarda derin çatlaklı ve gri-kahverengimsi bir renk alır.

Kızılçam kanaatkar bir tür olduğundan yılda 2-3 defa sürgün verir. Bu sürgünler koyu kızıl renklidir ve Kızılçam adını da buradan alır.

Kozalak 6-11 cm. boyunda, parlak açık kahverengi olup, topaç biçimindedir. Çok kısa saplı ya da sapsız kozalaklar sürgünlere dik oturur ya da yan durumlu olarak 2-6 adeti bir arada çevrel halde bulunur. Apofiz yan pervazlı, göbek büyük ve içe doğru hafifçe basıktır.

Kızılçam, çok tipik ve derine giden kazık kök yapar. Kökün derine gitmesinde, yaz kuraklığının egemen olduğu yerlerde yetişmesinin etkisi de bulunmaktadır.

Kızılçam, Türkiye'nin iğneli ağaç türleri içinde en hızlı büyüyenidir. Yılda 2 – 3, bazen de 4 sürgün ( yaz sürgünleri ) vererek 80 cm.'ye kadar boy artımı yapabilir.

Rüzgar etkisi altındaki yerlerle sığ topraklarda, gevşek kapalılık ve bunun sonucu fena gövde biçimi yapar. Rüzgardan koruntulu ve toprağı iyi olan yerlerde, kaliteli gövdeler oluşturur.

Rüzgar etkisi altındaki yerlerde ve sığ topraklar üzerinde, gevşek kapalılık ve yayvan tepeler tipik görüntülerdir.

Kızılçam, sıcaklık isteği çok fazla olan bir türdür. Dona duyarlıdır ve kara iklimlerinden kaçınır. Donlara ( özellikle şiddetli kış donları ) karşı duyarlı bir ağaç türüdür. Oldukça erken yaşlarda çok kalın bir kabuk oluşturduğu için, örtü yangınlarından az zarar görür.

Kızılçam, tipik bir ışık ağacıdır ve bu niteliği yetişme ortamı koşullarının kötülüğü oranında artar. Bu türün gençlikleri, yaşlı ağaçların yan ve üst baskısına dayanamaz.

Kızılçam tüm toprak türleri üzerinde yetişir ve gelişebilir. Anakayadaki farklılıklar, gelişmesi üzerinde önemli bir değişiklik yaratmaz. Çok iyi gelişmesi için, taze balçığın bulunduğu topraklar ister. Kuraklığa dayanıklı ve nem isteği bakımından olağanüstü kanaatkar bir türdür.

Yetiştiği yerler bakımından, kar kırması ve devirmesi çok seyrek görülür. Fakat Çam Kese Böceği ( Thammatopia pithyocampa ), en büyük düşmanıdır. Kazık kök yapamadığı sığ topraklarda, fırtına devirmesi görülür.

Türkiye'deki toplu yayılışı, Batı Anadolu ve Akdeniz Bölgesiyle sınırlıdır. Trakya'da Saros Körfezi çevresinde bulunur ve Kuzey Anadolu'da kıyıda 600 metreye kadar çıkar. Karadeniz'de kıyıda bulunduğu gibi, nehir vadilerinden içerilere girer. Batı Anadolu Bölgesinde, 800-900 m. yükseltilere kadar çıkar ve Ege Denizi kıyılarından nehir vadilerini izleyerek çok içerilere ( Gediz Vadisinde 300 km. ) kadar uzanır. Kızılçam'ın Türkiye'deki en büyük yayılışı, Akdeniz kıyı kuşağı ile kıyıya yakın arka yörelerdir. Buralarda en yoğun yayılışını Muğla, Antalya, Mersin ve Adana çevresinde yapar. Toplu olarak yaklaşık 1200 metreye kadar, tek olarak da 1500 metreye kadar çıkar. Torosların yer yer birdenbire yükselmesinin sonucu, kıyıdan fazla uzaklaşamayan Kızılçam'a ancak nehir vadileri içerilere doğru sızma olanağı sağlar. Ceyhan Nehri, Kızılçam'ın Malatya yakınına kadar ( kıyıdan 200 km. ) yayılmasını sağlar. Güneydoğu Anadolu'da Siirt çevresinde ( Eruh-Bentköyü, 10 - 15 ha ), ana yayılıştan uzakta ufak bir izole yayılışı da vardır.

Ülkemizde 3.729.866 hektar saf Kızılçam ormanı bulunmaktadır. Saf olarak bulunmadığı yerlerde Maki elemanları ve Meşelerle ile birlikte bulunur. Yüksek kesimlerde nadiren, Sedir ve Karaçam ile birlikte yayılabilir.

Kızılçam, Ege adaları ve Kıbrıs'ın içinde bulunduğu Doğu Akdeniz'in karakteristik bir çam türüdür. Batı Akdeniz'de yerini Halepçamı'na ( Pinus halepensis ) bırakır. Kızılçam, Suriye'de, Lübnan'da ve Irak'ın kuzeyinde az miktarda bulunmaktadır.

Ekonomik değeri düşük gövdeler üreten bir türdür. Kaliteli odun üretimi çok düşüktür. Kızılçam ülkemizde en hızlı gelişen çam türüdür ve 60-80 senede ekonomik ömrünü doldurur.

Kalın dallı odunu değerli olmamakla birlikte, traves olarak dış ülkelere satıldığı gibi, bir çok yerel gereksinimlerde ve özellikle özellikle ambalaj sanayinde çok kullanılır. Ayrıca ülkemizin reçine üretiminin % 95'ine yakını bu türden yapılır.

Geniş küresel tepeli, çok gövdeli ve sık dallı Pinus brutia var. agrophiotii adlı bir varyetesine Midilli'de, Rodos'ta ve Kütahya-Değirmisaz'da rastlanmıştır. Bu varyetenin yalnız estetik önemi söz konusudur. Bir de dar tepeli piramidal biçimli Kızılçam varyetesine ( Pinus brutia var. pyramidalis ) Balıkesir'in batısında rastlanmıştır.