Araçlar

Bookmark and Share




Böcekler ve Hastalıklar

Bonsai için kullanılan birçok türdeki çalılar ve ağaçlar dikkatlice bakıldığı ve yetişmesi için kendisine doğru çevre sağlandığı sürece nadiren hastalıklara boyun eğerler.

Yetiştirdiğim ağaçların %95'inde karşılaştığım bir şeydir ki, böceklere veya hastalıklara maruz kalan ağaçlarım hep sağlıksız olanlardı. Az veya çok sulama, az veya çok besleme, gelişimi için yetersiz ortam (buna kalitesiz veya sıkı toprak da dahildir), yanlış yere yerleştirme sonucunda ağaç strese girerek hastalıklar ve böceklere karşı daha dayanıksız bir hale gelmektedir.

Böcekler ağaçlara rasgele saldırabilirler ancak siz hangisinin bir anlık dalgınlığınızda bile istilaya maruz kalacağını bilmelisiniz. Sağlıklı, dinç ağaçların saldırıya uğrama ihtimali az olduğu gibi, olası bir saldırıda bu ağaçların hayatta kalma şansı daha fazladır. Sağlıkları bozulmuş veya sorunlu yetişme bölgelerinde bulunan ağaçların özellikle zamanında fark edilip önlem alınmadıysa hayatta kalma şansları daha düşüktür.

Düzenli olarak böcek zehirleri veya mantar önleyicilerle (sprey yardımıyla) ilaçlama yapmak yararlı olabilir ancak ben bunu tavsiye edemeyeceğim. Bu tür ilaçlar düzenli olarak yapraklara püskürtüldüğü zaman ilaç bitkinin özsuyu tarafından sindirilir ve bu yolla bütün ağaca yayılır.

Mantar ve böcekler, ağaca saldırdıkları ve özsuya nüfuz etmeye başladıkları zaman yok edilmeye çalışılır. Bununla birlikte, sistematik tedaviler %100 etkili olamazlar, düzenli olarak püskürterek ilaçlama da (sessiz bir yöntem olmasına rağmen) hem pahalıdır, hem de uzun süreli kullanıldığı için gerekli olduğunda ilacın etkisini azaltabilmesi söz konusudur. Bence en iyisi böcek ve mantar ilaçlarını, ağaçların bunlardan muzdarip olduğunu bildiğimiz belli dönemlerde kullanmaktır.

İLK YARDIM

İlk önce ağacınızın sorunu saptamaya çalışın. Yaprak döktü mü? Yapraklar üzerinde renk bozulması veya delikler var mı? Ağacı ve dal yapısını yakından inceleyip ağacın kendi üzerinde, toprağında ya da saksı çevresinde böcekleri işaret eden bir delil olup olmadığını inceleyin.

İkinci aşamada, hastalık veya böceği tanımladıktan sonra onunla gelecekte de karşılaşmanızı önleyecek şekilde başa çıkabilmek önemlidir. Uğraştığınız hangi ağacın neyin saldırısına uğrayacağını bilseniz bile bazı tırtıl ve yaprak bitlerinin öüne geçmek mümkün olamayabilir.

SARARAN VE DÜŞEN YAPRAKLAR

Yaprakların sararması veya düşmesi 3 farklı sebepten kaynaklanabilir. Bunlar;

Chlorosis: Magnezyum, manganez veya demir minerallerinin eksikliğinden kaynaklanır. Genelde sadece asit seven türleri (örneğin Açelya/Azalea) etkiler. Bu mineralleri içerisinde bulunduran bir sıvı gübreye bütün bahçe merkezlerinden ulaşabilirsiniz. Açelyalar (Azalea) gibi asit seven türler, içinde çabucak emilebilen demir barındıran Miracid ile beslenebilir ve hatta beslenmelidir.

Die-back (Türçeye nasıl çevrilebilir ki?): Sorun chlorosis değilse sararan yapraklar iyice kuruyup dökülecektir. Eğer öyleyse dal yapısının die-back'i (gittikçe yayılan/gerileten ölüm diyelim bari) olabilir.

Die-back sorunu ağaç bir sebeple travma geçirdiğinde gerçekleşir ve ağaç hayatta kalması için o dala ihtiyacı olmadığına karar verdiği dallarını kurutmaya başlar. Genelde bu aşırı veya az sulama neticesinde kök yapısına zarar verildiği zaman olur. Bazı türler (özellikle ev içinde yetişen tropik türler) yerinin değişmesi sebebiyle strese kapılıp yapraklarını kaybedebilirler. (kök çürümesi ve yetersiz sulama bölümlerine bakınız)

Doğal Zarar: Pyracantha/Firethorn ve Ulmus/Elm (Karaağaç) gibi bazı ağaç türleri yeni yaprak üremesini yaparken bir taraftan da aynı kol üzerindeki eski yaprağı da saf dışı bırakırlar. Bu gibi durumlar için dökülen yaprağın yerinden yeni bir sürgünün gelip gelmediğini kontrol edin.

Her dem yeşil ağaçlar (evergreen) yılın belli dönemlerinde eski dal yapılarını düşürüp yerlerine yenilerini yerleştirirler. Eğer iç taraftaki bölümlerdeki yapraklar sararıp dökülüyorsa bu sorun olabilir. Dökülenlerin yerine yenilerin gelmelerini sağlamak için iç taraflara ışık ve enerjinin geldiğinden emin olup en tepedeki üremelerin budama ile önüne geçin. Benzer şekilde budanmadan bırakılan yaprak döken türler de dalların sonunda çıkan yeni sürgünlerin pahasına iç taraftakileri dökebilirler.

YAPRAKLAR, AĞAÇ KABUĞU VE KÖKLER ÜZERİNDE GÖZLE GÖRÜLEN BÖCEKLER

Eğer yapraklar üzerinde gözle görülen böcekler varsa ne olduklarını tesbit edip uygun işlemi uygulayın;

Siyah veya Yeşil Sinek: Her ikisi de yaprak türlerinin bilinen çeşitlerindendir. Ağacın özsuyunu emerek ağacın yavaş yavaş ölmesine (die-back) veya yavaş gelişmesine sebep olurlar. Zaten sağlıksız olan ağaçlara musallat olmaları durumunda ağacınız ölebilir. Yaprak bitleri virüsleri bir ağaçtan diğerine de taşıyabilirler.

Birkaç tanecik yaprak biti, saldırdıkları bir ağaçta kısa sürede çoğalabilirler. Şükür ki tesbit edildikleri zaman mücadele edilmeleri kolaydır. Küçük miktardakilerle yumurtalarını parmaklarınızla ezerek/ovarak başa çıkabilirsiniz. Daha büyük saldırılarda ise herhangi bir böcek ilacını kullanarak sorunun üstesinden gelebilirsiniz. Sabunlu suyu hastalıklı bölgeye püskürterek de sonuç alabilirsiniz.

Akçaağaç türleri (Acer) bu tür saldırılara en çok maruz kalan türlerdir ve tekrarlayan saldırılar sırasında periyodik olarak böcek ilacı kullanmak faydalı olabilir.

Ayrıca devamlı yaprak bitlerinden etkilendikleri bilinen karıncalar da görüldüğünde önlem alınması gerekir. Çünkü karıncalar genellikle ağaçlara yaprak biti yumurtalarını taşır, onları diğer böceklerden korur ve onları yapışkan salgısıyla beslerler. Karıncaları gördüğünüzde onlarla da mücadeleye başlayın.

Tırtıllar: Yapraklara büyük zararlar verebilirler. Gelişme dönemlerinde yapraklarda delikler bırakabilir ve hatta tüm yaprağı yok edebilirler. Muhteşem kamufle yeteneklerinden dolayı tesbit etmek oldukça zordur. Yaprakları, gövdeyi ve dalların altını yakından inceleyerek yerlerini bulmak ve elle toplamak gerekir. Henüz olgunlaşmamış tırtıllar diğer böceklerden korunmak için açılmamış yaprakların içlerinde saklanabilirler. Üstlerinde kullanacağınız böcek ilaçları nadiren etkili olabilseler de düzenli olarak ilaç kullanımı ile bu sorunun önüne geçilebilir.

Sümüklüböcek ve Salyangozlar: Çok zararlıdırlar ve büyük boyutta alanların yapraksız kalmasına sebep olabilirler. Özellikle sıcak ve nemli akşamlarda yaprakların kenarlarında delikler bırakırlar. Bu tüm yaprağı dalında sıyırıp yemeye kadar gidebilir. En çok bilinen özellikleri ise arkalarında bıraktıkları gümüş renkli izlerdir.

Sümüklüböcek ve salyangozlar baharda derece 10ºC'ye ulaştığında ortaya çıkarlar. Geceleri elle toplayabilir veya onlar için özel olarak üretilmiş olan sıvı veya misket şekline getirilerek kullanılan sümüklüböcek yemleri ile üstesinden gelebilirsiniz.

Guguk kuşu tükürüğü (Cuckoo spit) (çevirisi ilginç ama botanikteki manasını bulamadım): Yaprakların yüzeyindeki beyaz köpük gibi damlacıklar bunun belirtisidir. Köpüklerin içerisinde 'kurbağa silosu (froghopper)' olarak bilinen larvalar bulunur ve bunlar yaprak bitlerinde olduğu gibi bitkinin özsuyundan beslenirler. Dolayısıyla yavaş ölümlere (dieback, şu kelimeye uygun bir çeviriyi bulamadım gitti) ve gelişme bozukluklarına sebep olur. Guguk kuşu tükürüğü elle toplanabilir veya böcek ilacıyla yok edilebilir.

Asma Biti/Buğday Biti (Vine weevil): Belki de bonsainin en büyük düşmanıdır. Genelde bitkinin üstünde görülmelerine rağmen asıl olarak yaprakların kenarları ve ortalarında açtıkları çentiklerden tanınabilirler. Bonsaiye çok daha büyük zarar verenleri ise bunların larvalarıdır ki, kök sistemi ile beslenerek sonuçta bitkinin ölümüne neden olurlar. Yetişkin Asma/buğday bitleri 8-10mm uzunluğuna erişebilirler. Vücutları boyunca siyah üzerine beyaz/sarı uzanan şeritler vardır. uçamazlar ancak çok iyi zıplarlar ve ara sıra bitkinin üst taraflarında da rastlanabilir.

Yetişkin Asma/buğday bitlerinin saldırısına uğramış bitkiler sallayarak veya gövdeyi fırçalayarak beslenmekte olan yetişkinler yerinden çıkarılabilir.

Asma/buğday biti larvaları da hemen hemen böyledir. 10mm uzunluğunda, kırmızı kafası olan beyaz yaratıklardır. Larvalar kış boyunca bitkinin kökü ile beslenirler ve bahar öncesi tamamı dişi olan ve yıl boyunca 1000 yumurta yumurtlayabilen yetişkin Asma/buğday bitlerine dönüşmeye başlarlar. Yumurtaları kahverengi küre biçimindedir ve çapı 1mm'den daha küçüktür. Bu yumurtalar bazı fidanlıklarda kullanılan ve toprak içinde zor eriyen, büyüklükleri daha fazla olan gübrelerle karıştırılmamalıdır. Sıcak yaz aylarında yumurtadan çıkan larvalar sonbaharda erişkin hallerine ulaşırlar. Larvaların farkına daha çok bahardaki saksı değişimlerinde veya ağaç köksüzlükten! öldüğü zaman varılır.

Asma/buğday biti larvalarıyla elle yok ederek veya marketlerde pek çeşidi olmayan kimyasallar kullanarak baş edilebilir. Bu kimyasalların en etkilisi, toprağı Asma/buğday bitlerinin yetişkinlerine karşı 1, larvalarına karşı 6 ay boyunca koruyan 'Bio Provado Asma/Buğday Biti Öldürücü (Bio Provado Vine Weevil Killer)' isimli ilaçtır.

Pul Böcekleri (Scale insect): Bitkinin öz suyunu emen bu böcekler kendilerini bonsainin arkasına yapıştırıp etraflarını koruyucu bir kabukla çevrelerler. Üzerlerine sıkılacak ilaçlardan, koruyucu kabukları sayesinde etkilenmeyeceklerinden en iyisi elle toplamaktır.

Kırmızı Keneler ya da Örümcekler (Red Spidermite): Çok küçük, öz su ile beslenen böceklerdir. Sıcak ve kuru havalarda ağaçlara - özellikle kozalaklı olanlara- saldırırlar. Çıplak gözle görmek zordur ancak dalların etrafındaki ağlardan tesbit edilebilirler. Üzerlerine sıkılacak ilaçlar sorunu çözebilir ve sıcak, kuru havalarda yapılacak düzenli ilaçlamalar istilayı önleyecektir.

Mantar Sivrisineği/Sineği (Fungus Gnat/Scarid Fly): Bu küçük sinekler içeride yetiştirilen ağaçların etrafında uçarken görülebilirler. Bir sinek olarak sadece biraz rahatsızlık veriyor olsalar da larvaları bonsainin kök sisteminden beslenirler. Bu böcekler çok sulu ve genellikle yosunlu topraklara yerleşirler. Sinekleri böcek ilaçları veya ev sinekleri için kullanılan spreylerle öldürmek basit olsa da esas önemli olan ağacın yerini ve toprağın su tahliyesini iyileştirmek ve de toprağı uzun süre ıslak tutmamaktır.

VİRÜSLER VE MANTARLAR

Virüslerin varlığından, genelde yaprak ve çiçeklerin eğrilip büzülmesi ya da renklerinin bozulması ve ayrıca gelişimlerinin anormal şekilde durması durumlarında söz edilebilir. Tedavide virüs bulaşmış bölge kaldırılmalı, aynı aileden başka ağaçlarla grup halinde dikilmemeli ve her kullanımdan sonra araçlar sterilize edilmelidir.

Küf: Küf, nemli ve iyi havalandırılmamış ortamlarda meydana gelir ve gövdedeki beyaz küf izleriyle kendisini belli eder. Mantar konuk olduğu bitkinin öz suyunu çeker ve kuvvetini kaybetmesine, gelişim bozukluğuna ve ölüme sebebiyet verir.

Mantar tomurcuklarda kışlar ve böylece bahardaki sürgünler hastalıklı doğmuş olurlar. Mantar sporları su yoluyla da yayılabildiklerinden ıslak ve yağmurla zamanlarda çok hızlı şekilde yayılabilirler. Su damlacıkları mantarın yayılmasını sağlarken susuzluk nedeniyle strese girmiş ağaçların hastalığa karşı doğal dirençleri azalır.

Bir kez bulaştı mı mantarlı yaprakları kurtarmak mümkün değildir. Virüslü tomurcuklar ve yapraklar mümkün olduğunca kısa sürede yok edilmeli, sağlıklı dallar mantar ilacıyla ilaçlanarak bir sonraki saldırının önü alınmalıdır.

Pas: Mantar benzeri bir hastalık olup yaprakların alt taraflarında artan kahve veya turuncu alanların (bu alanlar bazen yaprakların üst tarafından da seçilebilir) oluşmasına neden olur. Genelde Kayın (Beech) ve Huş (Birch) türlerinde rastlanır. Pas, sadece çirkin görünüme yol açmakla kalmaz bitkinin güçten düşmesine de sebebiyet verir. Küf gibi Pas'ta da hastalıklı yaprakları kopartıp, mantar ilacı kullanmak ve iyi bir havalandırma bitkinin hastalıktan kurtulmasını önleyecektir.

Çin Karaağaçlarındaki (Chinese Elm) Siyah Noktalar: Karaağaçlar yapraklarında oluşan 1mm çapındaki siyah noktalara maruz kalabilirler. Bunun sonucunda yapraklar sararır ve düşer. Bu siyah nokta olarak bilinen virüsten kaynaklanır.

Küf ve Pas'ta olduğu gibi önce hastalıklı yaprak kopartılıp hastalığın yayılması önlenmelidir. Sporların bütün bitkiyi sarmasını önlemek için su püskürtmekten ve bitkiyi sürekli yağmurda tutmaktan kaçınmalıdır. Son olarak, sağlıklı dallar ve yapraklar mantar ilacıyla ilaçlanmalıdır.

Kaynak: http://www.bonsai4me.com/Basics/FirstAid.html

Çevirenin Notu: Arkadaşlar bu makalelerdeki hastalık, böcek ve diğer bazı botanik terimlerini bulmak neredeyse imkansız oluyor.O yüzden doğruluğundan şüphe ettiğiniz ya da Türkçe karşılığının benim yazdığım gibi olmadığını bildiğiniz kelimeleri siz de araştırabilir ve doğrularını bana gönderebilirsiniz. Zaten bu şüpheli çevirileri genelde parantez içerisinde verdim. Eğer sizden bu terimlerin doğru olanları gelirse makaleyi değiştirebilirim. Umarım herkesin işine yarayacak bir çalışma olur.

Çeviri: Erkan Aktaşgül
02-07-2005
Eski 17-05-2012, 11:03  
viktormarkin
Yeni Üye
 
Giriş Tarihi: 16-05-2012
Şehir: istanbul
Mesajlar: 9
şahane çeviri olmuş teşekkürler.

viktormarkin Çevrimdışı Kurallara Aykırı Mesajı Bildir IP  
Yazılım vBadvanced CMPS, Forum vBulletin Version 3.8.5 Copyright ©2000 - 2024, Jelsoft Enterprises Ltd.
Search Engine Optimization by vBSEO 3.6.0
agaclar.net © 2004 - 2024